Қытай қожайынның қоқаңы

Еліміздің батысындағы қара алтынды сорып отырған алпауыт мекемелердің қарапайым жұмысшылары ғана наразы ма десек, осы аптада «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» компаниясында болған кездесуге қарап, басшылығының да өкпесі қара қазандай ма деп қалдық. Әдетте мұңын шағып, базынасын айтатын мұнайшылардың үні бұл жолы жай шықты. Керісінше, әсте бір отағасы ашуланып жатқандай, «СНПС-АМГ» басшысы Сюй Кецянның әкіреңі ащы.

Естеріңізге сала кетейік, дау қазақ даласына тамыр тартқалы отырған тағы бір қытай компаниясына қатысты туындап отыр. Жергілікті жұмысшылардың бұрыннан көксеп жүргені де осы жайтты болдырмау еді. Облыстың таяуда ғана тақты босатқан әкімі Елеусін Сағындықов та бұдан біраз уақыт бұрын «болдырмаймыз» (жаңа қытай ұлттық көлік компаниясы – ред.) деп сөз беріп еді. Қазір «өзі жоқтың – көзі жоқ» дегендей болып тұр. Компания құрылды. «Қытай Ұлттық Мұнай (!) компаниясы» («СНПС») алпауытының Ақтөбе бөлігіндегі көлік паркін енді «Қытай Ұлттық Көлік (!!!) компаниясына» қарасты жаңа ЖШС басқармақ. Мақтан етеміз бе, әлде санымызды соғамыз ба, әйтеуір облысымызда бір емес, «Аспан асты елінің» ұлттық мәртебесі бар екі компаниясы жұмыс істемекші.
Осы аптада болған кездесуге қайта оралсақ. Бақсақ, жұмысшылардың наразылығы қытай басшыны әбден мезі еткенге ұқсайды. Қара халықтың сондағы айтқаны мынау ғой:
– Жиырма жылдан бері күн демей, түн демей маңдай терімізді төгіп келеміз. Сондағы алатынымыз 40 мың теңгенің о жақ бұ жағы. Ал енді, сіздер келіп алып, техника біздікі, не істесек те өз еркіміз деп отырсыздар. Жергілікті халыққа деген құрметіңіз, тіпті сөзіңізді қазақ тіліне аударатын маманыңыздың жоқтығынан байқалмай ма? Неліктен бірде-бір қазақ тілі аудармашысы жоқ басшылықта?! Халықты неге сыйламайсыздар? Ал жұмыс жөнінде айтар болсақ, мен өз ақшама көліктерге қосалқы бөлшек сатып аламын. Амалсыздықтан. Өйткені бала-шағамды асырап отырмын сол көліктің арқасында. Ал сіздер келіп алып, жаңа құрылымға («СНПС-АМГ» АҚ мамандандырылған көлік басқармасынан Қытай ұлттық көлік компаниясына қарасты серіктестікке – ред.) ауысыңдар дейсіздер. Неліктен бізге жаңа техника бермейсіздер, жаңасының барлығы көлік компаниясының құрылымына беріледі. Біздің көлік басқармасын аластатасыздар. Кезінде біздің ақшаға автокөлік жуу бекеттерін салдырттыңыздар, гараж пайда болды. Біз, қарапайым көлік жүргізушілері мына нашар жолдармен талай мұнай тасыдық қой! Жаңа машиналар жаңа мекемеге кетіп жатыр, ал біздің жігіттер мұздай гаражда көлік жөндеп, денсаулықтарын құртып жатыр, жігіттеріміздің белдері шойырылып, алды мүгедек, – деп бастады мұнай таситын жүргізуші Александр Леонов.
Мұнай компаниясындағы көлік жүргізушілеріне Жаңажолға ауысу жөнінде ұсыныс айтқан. Жұмысшылар үйлерін тастап, қоныстарын өзгертуге мәжбүр. Бәрінен бұрын қазір арқалап жүрген «мұнайшы» мәртебесінен «айырылып қаламыз» деп қорқады. Өйткені, қанша дегенмен, жаңадан құрылған компанияға ауысса мәртебесі тек жүргізуші болып қалмақ. Мұнайшы мәртебесінен айырылды деген – жеңілдіктерден қағылды деген сөз.
Наразы топ өкілдерінің айтуына қарағанда, осыдан бірнеше жыл бұрын мұнай компаниясындағы күзетшілерді де осылай алдап ауыстырып жібергенге ұқсайды. Рас, бастапқыда кепіл боламыз деген басшылық, артынша сөзінен тайып кеткен.
– Жалпы, бізде кез келген басшылық қытайлық қожайындар алдында жығылады. Қай әкімге мұңымызды шақпайық, айналып келгенде, олар да соны қайталайды. Қарапайым жұмысшыны ойлап жатқан әкім-қаралар жоқ. Барлығы сатылып кеткен. Қытайлар оларға бал беріп қоя ма екен, түсінбедік. Барлығы бізден теріс айналады, – дейді мұнайшылардың бірі.
«СНПС-АМГ» АҚ Бас директоры Сюй Кецянның даусы зілді шықты. Бар кінәні байғұс жұмысшылардың өздеріне артып қойғандай әсер қалдырды.
– Мамандандырылған көлік басқармасынан көлік компаниясына ауысу әркімнің өз еркінде. Рас, жүргізушілер ақпарат құралдарында орта топтағы менеджерлерден қысым көргенін айтып келді. Меніңше, оған еш негіз жоқ. Қаласаңдар, мамандандырылған көлік басқармасында қалыңдар, болмаса жаңа мекемеге ауысыңдар. Айтыңдаршы, сендерді біреу қол қойыңдар деп қинап, күштеп жатыр ма?! Ал жаңа серіктестікте техника да су жаңа, оның басым бөлігі қолданыста болмақшы. Сол себепті еңбекақы да жоғары болмақ. Рас, әлеуметтік қоржын мен сыйақы тағайындау жүйесі бұрынғысынша қала бермек, – дейді Сюй Кецян зілді дауыспен. – Компания активтері – сіздердің жеке активтерің емес. Машиналар да – отбасылық машиналарыңыз емес. Бұл компания активтері. Сондықтан, оны қалай пайдаланамыз десе де, компанияның өз еркі. Біз ешкімді жұмыстан қуғамыз жоқ. Ал жаңа серіктестікте әрбір жұмысшыға сыйақы төленеді. Сонда сыйақыдан бас тартасыздар ма? (Сыйақы мөлшері 30 мың теңге – ред.) Еңбекақы да жоғары, өйткені жұмыс көрсеткіші жақсы. «СНПС-АМГ» АҚ мамандандырылған көлік басқармасында қолданыстағы техниканың коэффициенті 67 пайыз, ал жаңа мекемеде бұл көрсеткіш 80 пайыз. Егер жаңа құрылым көлік паркін бізге қарағанда, жақсы басқаратын болса, оның несі жаман?!
Сырттан қарағанда, қарапайым жұмысшылар мен қытайлық компания басшысының әңгімесі соқыр мен мылқаудың сөйлескені іспетті. Байғұс жұмысшылардың мұңын басшылық ұқпады ма, әлде ұққысы келмей ме, әйтеуір екі тарап бірін-бірі түсінбегендей әсер қалдырды.
Жүргізушілер де қарап қалмады. Таяуда сол кездегі облыс әкімі Елеусін Сағындықовтың қабылдауында болған олар әкімнің жаңа көлік компаниясы құрылмайтынын айтып, сөз бергенін алға тартады.
– Өңір басшысы уәде берді емес пе? Қытай ұлттық көлік компаниясына қарасты ЖШС ашылмайтын болды деді. Неге халықты алдайды? Облыста 700 мың тұрғын болса, солардың барлығы естіді ғой. Ақпарат құралдары арқылы облыс әкімі сөз берді, – деп іліп әкетті жұмысшылар.
Ызаға булығып отырған қызметкерлер жергілікті билік тарапынан құрылған комиссияның атқарған жұмыстарын көрмейтінін айтады. Іс насырға шабар болса, компаниядағы болсын, биліктегі болсын, барлық басшылықтарды ескертеді.
«Егер жағдай дереу оңтайлы шешілмесе ақырғы қадамдарға барамыз», – дейді олар.
Жалпы, мұнайшылар осыған дейін де жергілікті биліктің бөлмесін де түрткен болатын. Оның алдында жұмысты да тоқтатқан кездері болды. Ізі суымай, белсенді мұнайшыларға қысым көрсетіліп, үшеуі жұмыстан қысқартылды. Онысы аздай, мойынға бір миллион теңгеден ілгілері келді.
Мұның барлығынан хабардар екендігін білдірген сол кездегі өңір басшысы «СНПС-АМГ» басшылығындағы қазақ азаматтарының бірі – Рахметолла Мүсіркегеновке шегелеп тұрып тапсырма берген болатын. Рас, соңғы аталған ешқандай мәселе жоқтығын айтып ақталған еді.
Әлеуметтік жағдайына алаңдаған ақтөбелік жұмысшылардың шу шығарып отырғаны қазір ғана емес. Мезгіл сайын мұнайшылар бас көтеріп тұрар болса, арасында оларға Хромтау кеншілері де қосылады. Қай-қайсысының да мұңы бір, негізінен, еңбек жағдайлары мен жалақы қинайды. Рас, қытай алпауытындағы мұнайшылар ұлттық мүддені алға қойып отырғандарын жасырмайды.
Соңғы деректерге сүйенсек, 1100 адам су жаңа көлік компаниясына жұмысқа орналасу жөнінде арыз жазыпты. Қалған 833 қызметкер алған бағыттарынан таймай отыр.

Асқар Ақтілеу, Ақтөбе облысы
«Жас қазақ» газеті, 5-